ابعاد خود چيست و شناخت آنها چگونه به غلبه بر موانع خودآگاهي کمک

؟

از آنجايي که انسان موجودي چند بعديست، شناخت اين ابعاد مي تواند سبب رشد فرد گردد. خود از جنبه هاي مختلفي تشکيل شده و با توجه به اهميت خودآگاهي در زندگي و وم آشنايي با موانع خودآگاهي بهتر است با انواع خود آشنا شويم. ابعاد مختلف خود عبارتند از:

1. خود فيزيکي

شناخت اين بخش به نسبت راحت تر ار جنبه هاي ديگر است. خود فيزيکي يا جسماني به تصوري اطلاق مي شود که ما نسبت به بدن خود داريم و بخش زيادي از ارتباط ما از طريق زبان بدن يا Body Language صورت مي گيرد.

عناصري که در ارتباط غير کلامي موثرند در چند گزينه خلاصه مي‌شوند و مي‌توان از ميان آنها به تماس چشمي مناسب، رعايت فاصله با ديگران و حتي حرکات دست اشاره کرد. آگاهي از زبان بدن يعني آگاهي از سيگنال هايي که در ارتباط غير کلامي براي ديگران مي فرستيم. هر چه اين آگاهي افزايش يابد، روابط ما هم ثمربخش بيشتري خواهد داشت.

2. خود واقعي

اين بخش دروني‌ترين بخش وجود هر آدمي است. همه ما به اين بخش از وجودمان احاطه کامل داريم ولي ديگران به اين بخش آگاه نيستند. اين خود هر چه آنچه ما هستيم را در بر مي‌گيرد و گاهي لازم است عميق و صادقانه اين بخش از وجودمان را ببينيم.

کارل راجرز روانشناس آمريکايي در اين مورد مي گويد:

« آن چه را من از ديگران پنهان مي کنم اغلب همان چيزي است که آنها از من پنهان مي کنند!»

3. خود اجتماعي

نقش ها و نقاب هاي ما در جامعه خود اجتماعي را شکل مي دهد. بايد گفت که نظر اطرافيان هم در شکل گيري اين وجهه تاثير دارد.

در هر گروه ما با توجه به ارزش ها و قوانين آن رفتار مي کنيم. مشخصاً در گروه دوستانه رفتار ما صميمانه تر از محل کار يا تحصيلمان است. در روابط ما گاهاً فرايند همانندي به شکلي نامحسوس رخ مي دهد. به عبارت ديگر ما ترغيب مي شويم که شبيه به افرادي شويم که بيشتر با آن ها در ارتباط هستيم. به همين دليل است که بايد مراقب باشيم که زمان خود را با چه کساني به اشتراک مي‌گذاريم.

در پايان بايد گفت که دو فاکتور مهم در روند تشکيل خود اجتماعي موثرند: خود واقعي و اوضاع اجتماعي.

4. خود آرماني

خود آرماني تصوير ايده آل و دور از دسترس خودمان است. به عبارت ديگر، فاصله خود واقعي يا آنچه هستيم با خود آرماني يا آنچه مي خواهيم باشيم. هر چه اين فاصله بيشتر باشد، به تبع احساس ناکارآمدي بيشتري در ما شکل مي گيرد. خود آرماني را مي توان نتيجه تاثيرات فرزندپروري و اجتماعي شدن دانست.

بد نيست بدانيد يک ذهن سالم، خود را همان طور که هست مي پذيرد و در تلاش است که در تمامي ابعاد به رشد و کمال برسد، با انتقادها به طور سازنده برخورد کند و به نقاط قوت و ضعفش نيز آگاه است. در واقع خود آرماني يک انگيزش است و فرد را وادار مي سازد تا براي رسيدن به هدفش تلاش کند اما به شرطي که واقع بينانه طراحي شود.

5. خود معنوي

اين جنبه از خود، مرتبط با جهان بيني فرد و ديدگاه هاي انساني اوست. به عبارت ديگر اعتقادات فرد به زندگي اش معنا مي بخشد. ويکتور فرانکل ، فيلسوف، روان درمانگر، جامعه شناس و پدر معنا درماني يا لوگوتراپي ( Logotherapy ) در اين باره مي‌ گويد:

«معني زندگي هرکس منحصر به فرد بوده و تنها او هست که مي تواند به اين معنا تحقق بخشد. تلاش براي يافتن معني در زندگي، اساسي ترين نيروي محرکه هر فرد در دوران زندگي اوست.»

اين بخش اهميت ويژه ايي دارد چرا که مبدا و مقصد نهايي خودآگاهي و خودشناسي در آن نهفته است.

6. خود جنسيتي

تصور يا برداشت نسبت به هويت و تمايلات جنسي را خود جنستي مي گويند. برداشت صحيح باعث مي شود نقش هايي را انتخاب کنيم که در راستاي هويت ماست.

7. خود تاريک يا ناخودآگاه

اين بخش از وجود دربرگيرنده اسرار ماست و انرژي زيادي را براي مخفي نگه داشتن آن صرف مي کنيم. خود تاريک در حقيقت بخشي است که تمايل نداريم ديگران از آن مطلع شوند.

ويژگي هاي افراد خودآگاه

بي شک افرادي که به خودآگاهي رسيدند و موانع خودآگاهي را پشت سر گذاشته شده‌‌اند، ويژگي هايي دارند که ضروري است آنها را بشناسيم. اين ويژگي ها عبارتند از:

1. براي خود ارزش قائلند.


2. نسبت به انتقادات واکنش منفي نشان نمي دهند.


3. به ارزش ها و باورهايشان آگاهي کامل دارند و از آن دفاع مي کنند.


4. ديگران را تحقير و سرزنش نمي‌کنند بلکه احترام آنها را نگه مي‌دارند.


5. روحيه همکاري و مشارکت بالاتري دارند.


6. از نقاط ضعف و قوتشان آگاه هستند.


7. با افراد کاردان م مي کنند.